Ugonjwa wa kisukari - Dalili, chanzo, vipimo na matibabu
Ugonjwa wa kisukari ni hali ya kiafya ambapo kiwango cha sukari (glucose) kwenye damu kinakuwa juu kuliko kawaida kutokana na matatizo kwenye utengenezaji au utumiaji wa homoni ya insulin.
UGONJWA WA KISUKARI, VYANZO, DALILI NA MADHARA NA MATIBABU
Ugonjwa wa Kisukari (Diabetes Mellitus)
Insulin huzalishwa na kongosho (pancreas) na kazi yake kuu ni kusaidia sukari kuingia kwenye seli ili kutumika kama nishati.
Aina za Kisukari
1. Kisukari Aina ya 1
Hutokea pale ambapo kinga ya mwili huushambulia kongosho na kuharibu seli zinazotengeneza insulin.
Mara nyingi huanza utotoni au ujana.
Mgonjwa hutegemea sindano za insulin maisha yake yote.
2. Kisukari Aina ya 2
Mwili unatengeneza insulin lakini haifanyi kazi vizuri (insulin resistance) au haitoshi.
Ni aina inayoenea zaidi, hasa kwa watu wazima lakini sasa inapatikana pia kwa vijana kutokana na mtindo wa maisha.
- Mara nyingi huhusiana na uzito mkubwa, lishe isiyo bora, na kutokufanya mazoezi.
3. Kisukari cha Mimba (Gestational Diabetes)
Hutokea kwa baadhi ya wanawake wakati wa ujauzito.
- Huongeza hatari ya kupata kisukari aina ya 2 baada ya ujauzito.
Sababu za Hatari za ugonjwa wa kisukari
Urithi wa kisukari kwenye familia (Genetics).
Uzito wa kupindukia (obesity).
Kutofanya mazoezi.
Lishe yenye sukari na wanga mwingi.
Umri mkubwa (hasa zaidi ya miaka 40 kwa aina ya 2).
- Shinikizo la damu na mafuta mabaya ya damu (cholesterol) kuwa juu.
Dalili Kuu za ugonjwa wa kisukariKiu nyingi isiyo ya kawaida.
Kukojoa mara kwa mara, hata usiku.
Njaa ya mara kwa mara.
Kupungua uzito bila sababu ya kueleweka.
Uchovu usioisha.
Maono yaliyopungua au ukungu machoni.
Vidonda vinavyopona taratibu.
- Maambukizi ya mara kwa mara (hasa ya ngozi, fizi, au sehemu za siri).
Madhara Ikiwa Haitatibiwa1. Kiharusi (stroke) na magonjwa ya moyo.
2. Ugonjwa wa figo (kidney failure).
3. Ugonjwa wa macho (upofu kutokana na retinopathy).
4. Kupoteza hisia kwenye miguu/mikono (neuropathy).
5. Vidonda vikubwa miguu vinavyoweza kusababisha kukatwa viungo.
Vipimo vya Kugundua Kisukari
Fasting Blood Sugar – kupima sukari baada ya masaa ≥ 8 bila kula.
Random Blood Sugar – kipimo cha wakati wowote.
Oral Glucose Tolerance Test (OGTT).
- HbA1c – inaonyesha wastani wa sukari kwa miezi 2–3 iliyopita.
Matibabu na Udhibiti ugonjwa wa kisukari
Dawa za kuimarisha afya ya cells za kongosho katika kutoa insuline yenye afya
Lishe bora – kupunguza sukari, vinywaji vyenye sukari, na wanga rahisi.
Mazoezi ya mara kwa mara – angalau dakika 30 kwa siku.
Kupunguza uzito kwa wenye unene uliopitiliza.
Dawa – mfano metformin (kwa aina ya 2) au sindano za insulin (kwa aina ya 1 na baadhi ya aina ya 2).
- Kufuata ratiba ya vipimo na ushauri wa daktari.
Ukihitaji, tunaweza kukuandalia mpangilio wa chakula bora kwa mgonjwa wa kisukari ili kudhibiti sukari kwa ufanisi.
Ungependa nikufanyie hiyo orodha?
