Metastasisi - ueneaji wa seli za saratani katika viungo jirani na ukuaji wake
Namna saratani inavyo sambaa kutoka eneo moja la kiungo kwenda eneo jingine kwa njia ya metastasis
Metastasis ni neno la kitabibu linalotumika kuelezea hali ambapo seli za saratani kutoka sehemu moja ya mwili husafiri na kuenea hadi sehemu nyingine tofauti na ilipoanzia.
🔹 Maelezo ya msingi:
Saratani huanzia sehemu fulani (mfano: kwenye titi, mapafu, ini, au kongosho).
Baadhi ya seli za saratani huondoka kwenye uvimbe wa asili.
Seli hizi husafiri kupitia damu au mfumo wa limfu.
Kisha hukaa na kuota katika viungo vingine (mfano: mapafu, ini, mifupa, ubongo).
- Uvimbe mpya unaoundwa kwenye sehemu mpya huitwa uvimbe wa metastasis (secondary tumor), na huwa na sifa zilezile za saratani ya asili.
🔹 Mfano:
Saratani ya matiti ikisafiri hadi kwenye mifupa, bado huitwa “metastatic breast cancer” na siyo saratani ya mifupa.
Vilevile, saratani ya tezi dume ikifika kwenye mapafu bado ni saratani ya tezi dume yenye metastasis.
✔️ Umuhimu wa kuelewa metastasis:
Inaonyesha hatua ya juu ya saratani (advanced cancer).
Hufanya matibabu kuwa magumu zaidi.
- Mara nyingi huambatana na dalili kali zaidi kulingana na kiungo kilichoathirika.
Hebu tuangalie dalili kuu za metastasis kulingana na viungo vinavyoshambuliwa na pia vipimo vinavyotumika kugundua.
Dalili za metastasis kulingana na kiungo kilichoathirika
1. Mapafu
Kupumua kwa shida
Kikohozi cha muda mrefu, wakati mwingine chenye damu
Maumivu ya kifua
- Kukosa pumzi (shortness of breath)
2. Ini
Maumivu upande wa juu kulia wa tumbo
Tumbo kujaa au kuvimba
Njano ya macho na ngozi (jaundice)
Kichefuchefu, kutapika
- Uchovu mkali
3. Mifupa
Maumivu ya mifupa yanayoendelea
Kuvunjika kwa mifupa kirahisi (fractures)
Uvimbe au kujaa sehemu za mifupa
- Shida za neva (kama saratani ikibana uti wa mgongo → ganzi, udhaifu, kupooza)
4. Ubongo
Kichwa kuuma mara kwa mara
Kizunguzungu, degedege (seizures)
Mabadiliko ya tabia au kumbukumbu
Kupoteza usawa au udhaifu upande mmoja wa mwili
- Shida ya kuona
5. Tezi za limfu (Lymph nodes)
Uvimbe chini ya shingo, kwapani au kwenye kinena
- Maumivu au hisia ya uvimbe mgumu usioisha
✔️ Vipimo vya kugundua metastasis:
1. Vipimo vya picha (Imaging tests):
X-ray – kugundua mapafu na mifupa
CT-scan – kuona mapafu, ini, tumbo na ubongo
MRI – hasa kwa ubongo na uti wa mgongo
- PET-scan – kugundua sehemu zote mwilini zenye shughuli kubwa ya seli za saratani
2. Vipimo vya damu:
Liver function tests (LFTs) – kugundua kama ini limeathirika
- Tumor markers – protini au kemikali zinazoongezeka kutokana na saratani fulani (mfano PSA kwa saratani ya tezi dume, CA-125 kwa ovari, CEA kwa utumbo)
3. Biopsy:
Kuchukua kipande cha uvimbe na kukipima maabara ili kuthibitisha kama ni metastasis na kutoka saratani ipi
4. Bone scan:
Hutumika kugundua saratani iliyoenea kwenye mifupa
Kwa ufupi, dalili hutegemea kiungo kilichoshambuliwa, na vipimo vya picha pamoja na biopsy ndio vinaweka majibu ya mwisho.
HATUA ZA SARATANI AU KANSA:
kwa muhtasari hatua (stages) kuu za saratani I – IV na jinsi metastasis inavyojitokeza:
Hatua za Saratani (Cancer Staging)
✔️ Stage I (Hatua ya Kwanza)
Saratani ipo ndani ya kiungo au tishu ilipoanzia tu.
Haijasambaa kwenye tezi za limfu au viungo vingine.
Mara nyingi uvimbe ni mdogo.
- Nafasi ya kupona ni kubwa zaidi kwa upasuaji au tiba ya mionzi.
✔️ Stage II (Hatua ya Pili)
- Uvimbe umekua mkubwa zaidi kuliko stage I.
- Huenda umeanza kuingia kwenye tishu jirani, lakini bado haujasambaa mbali.
- Wakati mwingine unaweza kuhusisha tezi chache za limfu jirani.
✔️ Stage III (Hatua ya Tatu)
- Saratani imeenea zaidi kwenye tishu zinazozunguka.
- Tezi nyingi za limfu jirani zimeathirika.
Lakini bado haijasambaa kwa viungo vya mbali.
- Hapa ugonjwa huwa wa "locally advanced cancer".
✔️ Stage IV (Hatua ya Nne)
- Hii ndiyo hatua ya juu zaidi.
- Saratani imesambaa kwa viungo vya mbali kupitia damu au mfumo wa limfu.
Uvimbe mpya unaotokea kwenye viungo vingine ndio tunaita metastasis.
Mfano:
Saratani ya matiti kufika kwenye mifupa/ubongo/ini/mapafu.
- Saratani ya mapafu kufika kwenye ini au ubongo.
✔️ Muhtasari rahisi:
Stage I & II → Saratani ipo eneo la asili.
Stage III → Inasambaa kwa tishu jirani na tezi za limfu.
- Stage IV → Imeenea mbali (metastasis).
kwa huduma za matibabu na ushauri, usisite kuwasiliana nasi kwakupiga simu au kutuna ujumbe mfupi wa maandishi kupitia whatsap +255628361104 +255746484873
